HAL VAN ZWAARDEN

Ebroin vainqueur des Austrasiens, Les Grandes chroniques de France, 1332-1350

Heeft u een scherpe blik?

Legenda2: Soorten zwaarden volgens de classificatie van Oakeshott: zou u de tentoongestelde zwaarden kunnen terugvinden?

Ewart Oakeshott (1916-2002) was een Britse historicus, schrijver van talrijke werken over middeleeuwse wapens en wapenuitrustingen. De door hem gebruikte methode om middeleeuwse zwaarden te klasseren, was die van de visuele, esthetische en vergelijkende ervaring. Dankzij deze toepassing kon hij, in zijn tijd al, een gezuiverde typologie definiëren van het middeleeuwse zwaard, gebaseerd op het profiel en de doorsnede van het blad en door aandacht te besteden aan elk van de varianten van het handvat (pommel, gevest, arm). Zijn werken vormen een unieke referentie op het gebied van middeleeuwse wapens en worden door alle specialisten en verzamelaars van middeleeuwse wapens geraadpleegd.

Door rond te hakken (met de snede) kunnen de kwetsbare delen geraakt worden van een lichaam dat niet beschermd wordt door een maliënkolder (benen en armen), terwijl voor het rondsteken de punt van het zwaard gebruikt wordt.

Van dit zwaard konden dus zowel de snede als de scherpe punt gebruikt worden. Deze klingvorm werd ontwikkeld als antwoord op het harnas met versterkte maliën dat in het begin van de 14e eeuw ontwikkeld werd.

De lange kling is in balans dankzij de grote pommel. Op het breedste gedeelte van de kling zijn op beide zijden ingelegde motieven van messing zichtbaar: dit zijn waarschijnlijk de merken van de smederijen va Solingen in Duitsland, die in de Middeleeuwen een uitstekende reputatie hadden in heel Europa hun producten verkochten.

1 – Kruis pattée (omcirkeld)
2 – Gotische S van Solingen (omcirkeld)
3 – Horizontaal hart

Volker von Alzey (rechts) vechtend tegen de monnik Islan de Bern, Der Rosengarten von Worms, Codices Palatini germanici 359, rond 1418

Dit lange zwaard, ook wel “lang oorlogszwaard” genoemd, werd met beide handen vastgehouden, daarom is het ricasso 21 cm lang. Dit deel van het zwaard, tussen het gevest en de pommel, was vroeger bedekt met leer en hout.

Met een zeer scherpe punt, waar de zwaarden van dit type vanaf de 12e eeuw mee uitgerust waren, kreeg het rondsteken (met de snede) de voorkeur, omdat hiermee de kwetsbare lichaamsdelen die niet beschermd werden door de maliënkolder (de armen en benen) geraakt worden.

Detail zwaard. Illustratie “Bruno Péronnet”

The Human Mirror of Salvation, 1325-1375, Karlsruhe, Duitsland

Dit zwaard met een krom gevest, heeft een sterke punt. De punt – hier zeer scherp – dient om rond te steken, in tegenstelling tot de snede, die gebruikt wordt om rond te hakken. Met de punt kan de verdediging van de maliënkolder omzeild worden. Het betreft hier een vroege variant van het type XIII, dat zich eerder in de 13e eeuw ontwikkelde. De grote maat van het ricasso laat goed zien dat dit zwaard met beide handen werd vastgehouden.

Psalter van Saint Louis. Rond 1270. Parijs. BnF

Heeft u een scherpe blik?

Details van de op de twee zijden van het zwaard gegraveerde decors: op het breedste gedeelte van de kling, in het bovenste deel, op de beide zijden zien we een aantal gegraveerde symbolische decors van drie pijlen en een vogel. Het betreft waarschijnlijk een valk in aanvalspositie, met zijn vleugels naar voren neergeslagen en zijn uitgespreide klauwen om zijn prooi te vangen. Alleen de leenheer had het voorrecht met een valk te jagen.

Met een zeer scherpe punt, waar de zwaarden van dit type mee uitgerust waren, kreeg het rondsteken (met de snede) de voorkeur, omdat hiermee de kwetsbare lichaamsdelen die niet beschermd werden door de maliënkolder (de armen en benen) geraakt worden.

Hier zorgt de ronde pommel voor een contragewicht om de kling in balans te houden. Bijzonder feit: zeer kleine stukjes hout en leer werden teruggevonden op het ricasso van het handvat. 

De zwaarden van het type XII worden afgebeeld op bas-reliëfs, schilderijen en tapijten vanaf het begin van de 13e eeuw tot het midden van de 14e eeuw. Dit zijn de meest gebruikte zwaarden of, in ieder geval, de zwaarden waarvan het grootste aantal is teruggevonden.